"İnsanın en büyük zaafı
kendisini bizzat kendi tarafından kandırabilmesidir. Bu yalan meşrulaştırılır
ve zamanla gerçeğe dönüşür." ( Freud )
Bence bu zaaf, bilincin
haddini bilecek kadar kendini bilir olmayışından kaynaklanıyor. Genel doğruluk
yapan bir insan zaafı sayamam. Eğitim-öğretim ve görenek, bilgilendirmekten öte
bilgi yapan düşünmeyi sağlasa ve ayrıca var-oluş başarısı da bilgiyi kullanma
ahlâkıyle değerlendirmeye bağlansa insan bilinci kendini kandırma zaafına karşı
oldukça güçlendirilmiş olur.
Bana göre insan bilinci iki
biçimde haddini bilme olgusu yapar. İlk olarak dış gerçekliğe karşı haddini
bilmesi vardır. İkinci olarak da insanın içsel duyum ve algı gerçekliğine, yani
bilincin kendinden oluşturduğu kavramların gerçekliğine karşı haddini bilir
olması vardır.
İlkindeki haddini bilmişlikte,
yani dış gerçekliğe karşı yeteri kadar bilgiyle bilimsel çözümleme yapabilir
âlimlikte değilse ileri sürdüğü savların kesin doğruluk iddiasında olmaz.
Bilgilenip de bilgiyi sınamadan doğruluk iddiasında olan bilinçse kendini
kandırma zaafına tutulmuştur.
İkinci durum haddini bilir
olmada bilinç kendi üretimi kavramların doğruluk bilgisini dış yaşam ortamında
deneyleyip sınamadan kesin gerçeklik doğrusu saymaz. İkinci durumluk bilincin
haddini bilmezliğiyse, yani kendi üretimi bilgi kavramlarını kendi dışında
sınamadan kesin gerçeklik doğrusu sayması da bence bilincin haddini iyice
aşarak kendini kandırmasıdır.
Bir insan kendini ancak
gene kendi bilinciyle kandırabilir. İnsanın kandırılması da dışarıdan sunulan
yalanı gerçek sandıran bilinçsel algısıyla oluşur; ancak bu durum kendini
kandırma değil de kandırılma eylemini oluşturur. Şimdi ben buradaki
görüşlerimin doğruluğunda ısrarcı bir inatla karşı görüşleri reddetsem ve
bilincimin ürettiği mana kavramlarını mutlak doğru saysam kendimi kendi
bilincimle kandırmış olmaz mıyım?
"Düşünmeyi öğrenmiş
insan hiçbir şeye gözü (aklı) yumulu kanmaz." Tolstoy... Şimdi, Tolstoy'un
özdeyişini doğru sayarsak Freud’un görüşünden herkesin her zaman kendini
kandıran zaafla var olduğu tespiti yapılamaz. Gene de herkesin bir zaaf anı
olmuştur ve bilincinin gerçeklik yanılsamasıyla kendini kandırmıştır. Bakın
işte bu tespitim her insan için geçerli doğruluktadır. Her kim, "ben
hiçbir zaman kendimi kandırmadım" dediği an kendini kandırmıştır bile...
Muharrem Soyek
***
